Quinoa in Marathi : क्विनोआ प्रथम दक्षिण अमेरिकेत लागवड केली गेली. पण आता ते भारतातही घेतले जात आहे. क्विनोआचे वैज्ञानिक नाव चेनोपोडियम क्विनोआ आहे. तुम्ही याआधी क्विनोआबद्दल ऐकले असेल, परंतु त्याच्या वैविध्यपूर्ण आणि शक्तिशाली फायद्यांबद्दल नाही. क्विनोआला अनेकदा ‘सुपरफूड’ किंवा ‘सुपर ग्रेन’ असे संबोधले जाते.
हे जगातील सर्वात लोकप्रिय आरोग्य खाद्यपदार्थांपैकी एक आहे. क्विनोआ राजगिरा कुटुंबातील एक फुलांची वनस्पती आहे. ही एक वार्षिक वनस्पती आहे जी त्याच्या खाद्य बियाण्यांसाठी उगवली जाते. याच्या बिया ग्लुटेनमुक्त असतात. हा प्रथिनांचा उत्कृष्ट स्रोत आहे (संपूर्ण स्त्रोत, कारण त्यात सर्व नऊ अत्यावश्यक अमीनो ऍसिड असतात). यामध्ये फायबर आणि मिनरल्सही चांगल्या प्रमाणात आढळतात.
क्विनोआ हे अत्यंत मौल्यवान पौष्टिक-समृद्ध अन्न आहे जे ग्लूटेन-मुक्त (किंवा ग्लूटेन-मुक्त) आणि प्रथिनांचा समृद्ध स्रोत आहे. फायद्यांमध्ये वजन कमी होणे, हृदयाचे आरोग्य सुधारणे, शरीराचे डिटॉक्सिफिकेशन (किंवा डिटॉक्सिफिकेशन) आणि सुधारित पाचक आरोग्य यांचा समावेश होतो. टेंजेरिन मधुमेह नियंत्रित करण्यास आणि पित्त रोग कमी करण्यास देखील मदत करते. क्विनोआ अनेक तृणधान्ये किंवा पीठांमध्ये वापरली जाऊ शकते. क्विनोआमध्ये चरबीचे प्रमाण खूपच कमी आहे आणि अनेक खाद्यपदार्थांना निरोगी पर्याय म्हणून जगभरातील आहारांमध्ये समाविष्ट केले जाऊ शकते.
अनुक्रमाणिका
क्विनोआ काय आहे ? What is Quinoa in Marathi ?
क्विनोआ हे धान्य आहे. दक्षिण अमेरिकेत याची सर्वात जास्त लागवड केली जाते. चिनोपोडियम क्विनाओ असे या धान्याचे प्राणीशास्त्रीय नाव आहे. हे अमरांथ कुटुंबात येते जे भारतात बथुआ म्हणून ओळखले जाते. क्विनोआ फायबर, कॅल्शियम, प्रथिने आणि पोषक तत्वांनी समृद्ध आहे. यामुळेच लोक सकाळी नाश्त्याच्या रूपात ते खाणे पसंत करतात.
क्विनोआ हे एक शक्तिशाली धान्य आहे जे जगातील सर्वात प्रिय अन्नांपैकी एक आहे. यामध्ये अनेक पोषक तत्व असतात जे तुमच्या शरीराला निरोगी बनवण्यास तसेच इतर अनेक आजारांशी लढण्यासाठी तयार करण्यास मदत करतात. यामुळेच याला ‘सुपर फूड किंवा सुपर ग्रेन’ असेही म्हणतात.
आज भारताबरोबरच इतर देशांमध्ये क्विनोआची लोकप्रियता वाढत आहे. ज्याप्रमाणे संपूर्ण जग भारतीय आयुर्वेदिक उपायांचा वापर करते, त्याचप्रमाणे हे अमेरिकन धान्य आज भारतात वापरले जात आहे. क्विनोआच्या जास्त वापरामुळे बाजारपेठेत त्याची मागणी वाढली आहे. म्हणूनच हे धान्य का आणि कसे वापरले जाते तसेच त्याचे फायदे आणि तोटे काय आहेत हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.
युनिव्हर्सिटी ऑफ विस्कॉन्सिन आणि मिनेसोटा युनिव्हर्सिटीच्या फील्ड क्रॉप्सच्या लेखांनुसार, क्विनोआचा अर्थ इंकन भाषेत “मदर ग्रेन” असा होतो.
क्विनोआ मधील पौष्टिक घटक
| पोषक | दैनंदिन गरजेची टक्केवारी |
| कॅलरीज | २२२ |
| चरबी | 4 ग्रॅम |
| सोडियम | 13 मिलीग्राम |
| कर्बोदके | 39 ग्रॅम |
| फायबर | 5 ग्रॅम |
| साखर | 2 ग्रॅम |
| प्रथिने | 8 ग्रॅम |
| मॅग्नेशियम | 118.4mg |
| लोह | 2.8mg |
| फोलेट | 77.7mcg |
| व्हिटॅमिन बी 6 | 0.2 मिग्रॅ |
क्विनोआची लागवड Cultivation of Quinoa In Marathi
क्विनोआची लागवड शतकानुशतके केली जात आहे आणि मुख्यतः त्याच्या खाद्य बियाण्यांसाठी वापरली जाते. गेल्या 7,000 वर्षांपासून अँडीजमध्ये त्याची लागवड केली जात आहे. क्विनोआच्या वेगवेगळ्या उपप्रजाती वेगवेगळ्या हवामानात वाढतात आणि उंचीवर अत्यंत अनुकूल असतात. त्याची लागवड इंकन संस्कृतीत खोलवर रुजलेली आहे. वर्षाच्या पहिल्या बिया नेहमी त्या काळच्या इंका सम्राटाने पेरल्या होत्या. मक्याव्यतिरिक्त इंकन आहारातील हे एकमेव मुख्य धान्य होते.
क्विनोआचे विविध प्रकार Types of Quinoa In Marathi
आतापर्यंत सुमारे १२० प्रकारचे क्विनोआ आहेत, परंतु तीन सर्वात सामान्य प्रकार आहेत.
ब्लॅक क्विनोआ Black Quinoa in Marathi
याच्या बिया काळ्या व तपकिरी रंगाच्या असून त्याची चव सौम्य गोड असते. शिजवल्यानंतर त्याचा रंग बदलत नाही. हे नेहमी बाजारात उपलब्ध असल्याने ते शोधण्यात फारसा त्रास होत नाही. जरी ते शिजवण्यासाठी सर्वात जास्त वेळ लागतो, तरीही त्याची चव गोड आहे.
पांढरा क्विनोआ White Quinoa in Marathi
याला आयव्हरी क्विनोआ असेही म्हणतात. हा क्विनोआचा सर्वात सामान्य प्रकार आहे, म्हणून तो बाजारात सहज उपलब्ध आहे. हे सामान्यतः हस्तिदंत टेंगेरिन म्हणून ओळखले जाते, सामान्यतः स्टोअरमध्ये उपलब्ध आहे. सर्वात चांगली गोष्ट म्हणजे ते शिजवण्यासाठी किमान वेळ लागतो.
लाल क्विनोआ Red Quinoa in Marathi
हा लाल रंगाचा असतो जो बाजारात क्वचितच मिळतो. शिजवल्यानंतर त्याच्या रंगात कोणताही बदल होत नाही. ही विविधता कोल्ड सॅलडसारख्या पदार्थांसाठी सर्वात जास्त पसंतीची आहे. पांढऱ्या जातीच्या तुलनेत, लाल टेंगेरिन्स स्वयंपाक केल्यानंतर त्यांचा मूळ आकार आणि रचना टिकवून ठेवतात.
क्विनोआचे फायदे Benefits of Quinoa in Marathi
ऑस्टियोपोरोसिसपासून क्विनोआचे फायदे Quinoa for Osteoporosis in Marathi
बहुतेक लोकांना असे वाटते की केवळ पन्नास वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या लोकांनी हाडांच्या आरोग्याची काळजी घ्यावी. पण तसे होत नाही, हाडांच्या आरोग्याची काळजी प्रत्येकाने घेतली पाहिजे. क्विनोआमध्ये भरपूर मॅग्नेशियम असते आणि हाडांच्या आरोग्यासाठी ते खूप फायदेशीर आहे. हे खनिज हाडांच्या निर्मितीमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावते.
क्विनोआ प्रथिने समृद्ध आहे (१ कपमध्ये ९ ग्रॅम प्रथिने असतात). महत्त्वाचे म्हणजे, त्यात सर्व नऊ अत्यावश्यक अमीनो ऍसिड असतात, जे शरीर स्वतः तयार करू शकत नाही. इतर अभ्यासानुसार, क्विनोआमध्ये असलेले मॅग्नेशियम आणि मॅंगनीज ऑस्टियोपोरोसिसला प्रतिबंध करण्यास देखील मदत करतात.
उच्च प्रथिने मूल्य Quinoa Have High Protein Value
क्विनोआमध्ये वास्तविक प्रथिनांचे प्रमाण जास्त नसले तरी त्याचे मूल्य अजूनही जास्त आहे. त्यात ट्रिप्टोफॅन, लायसिन आणि मेथिओनाइन सारखी अत्यावश्यक अमीनो ऍसिड असते. ही संयुगे मानवी शरीराद्वारे संश्लेषित केली जाऊ शकत नसल्यामुळे, त्याला बाह्य स्त्रोताची आवश्यकता असते जी हे पोषक प्रदान करू शकते. इतर धान्ये यापैकी एक किंवा इतर अमीनो ऍसिड देऊ शकतात, क्विनोआ मौल्यवान आहे कारण ते सर्व प्रदान करते.
क्विनोआ वजन कमी करण्यासाठी उपयुक्त Quinoa is Helpful in Reducing Weight
ज्या लोकांचे वजन दिवसेंदिवस वाढत आहे त्यांच्यासाठी क्विनोआ खूप फायदेशीर आहे. याच्या वापराने लठ्ठपणाची समस्या बर्‍याच प्रमाणात आटोक्यात ठेवता येते. एका संशोधनातून हे सिद्ध झाले आहे की क्विनोआमध्ये असे घटक आढळतात ज्याचे नाव बेटेन आहे. हे रासायनिक घटक व्यक्तीच्या लठ्ठपणावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी खूप उपयुक्त ठरले आहेत. यामध्ये असलेले प्रोटीन चयापचय वाढवण्यास मदत करते, ज्यामुळे पचनसंस्था पूर्वीपेक्षा चांगले काम करते आणि अन्न पचण्यास सुरुवात होते. यामध्ये अनेक प्रकारचे फायबर्स देखील असतात, जे पोट बराच वेळ भरलेले राहतात, ज्यामुळे वारंवार भूक लागत नाही. त्याचा ग्लायसेमिक इंडेक्स खूपच कमी आहे, म्हणून ते निरोगी वजन कमी करण्याच्या आहाराच्या श्रेणीमध्ये समाविष्ट केले आहे.
क्विनोआचे फायदे हृदय निरोगी ठेवतात Quinoa Keep Heart Healthy
विरघळणारे फायबर समृद्ध असल्याने, क्विनोआ हे तुमच्या हृदयासाठी एक अद्भुत अन्न आहे. क्विनोआ तुमच्या यकृताला रक्तातून कोलेस्टेरॉल काढून टाकण्यासाठी उत्तेजित करते. जर तुम्ही अन्नामध्ये क्विनोआ वापरत असाल तर ते खराब कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी करते. याचा अर्थ ते एथेरोस्क्लेरोसिस आणि हृदयविकाराचा धोका कमी करते. क्विनोआमध्ये फॅटी ऍसिड असतात, त्यापैकी 25 टक्के ऑलिक ऍसिडच्या स्वरूपात येतात. हे हृदय निरोगी मोनोअनसॅच्युरेटेड फॅटी ऍसिड आहे. याव्यतिरिक्त, त्यात 8 टक्के ALA (अल्फा-लिनोलेनिक ऍसिड), एक ओमेगा -3 फॅटी ऍसिड प्रामुख्याने वनस्पतींमध्ये आढळते.
त्वचेसाठी क्विनोआचे फायदे Quinoa for Skin
तुम्हाला माहिती आहेच की, क्विनोआमध्ये ब जीवनसत्त्वे आणि पोषक तत्वे भरपूर असतात जी त्वचेतील गडद मेलेनिन कमी करून वय-संबंधित समस्यांवर उपचार करण्यास मदत करतात. क्विनोआमधील व्हिटॅमिन बी 12 त्वचेचा रंग राखण्यासाठी इतर बी जीवनसत्त्वांशी संवाद साधतो. क्विनोआमध्ये टायरोसिनेज, एक एन्झाइमचे अवरोधक देखील असतात.
हे पिगमेंटेशन आणि त्वचेशी संबंधित समस्या कमी करते आणि क्विनोआमध्ये असलेले व्हिटॅमिन बी 3 मुरुमांवर उपचार करण्यास मदत करते. Quinoa क्विनोआ व्हिटॅमिन ए चा एक चांगला स्रोत देखील आहे. हे वृद्धत्वाच्या प्रक्रियेस विलंब करते तसेच बारीक रेषा कमी करून तुमची त्वचा तरुण ठेवते. हे त्वचेची लवचिकता सुधारते आणि मुरुमांवर देखील उपचार करते. यासोबत तुम्ही फेस पॅकही बनवू शकता. 1/4 कप क्विनोआ सोया दुधात शिजवा आणि थंड होऊ द्या. आता उकडलेल्या क्विनोआमध्ये 3 चमचे दही, 2 अंडी आणि 2 थेंब मिमोसा आवश्यक तेल एकत्र करा. आता ते तुमच्या चेहऱ्यावर आणि मानेवर लावा आणि 20 मिनिटांनंतर कोमट पाण्याने धुवा.
पचन सुधारते Quinoa Improve Digestion
100 ग्रॅम क्विनोआमध्ये उपलब्ध असलेल्या 7 ग्रॅम फायबरपैकी बहुतेक अघुलनशील असतात. अघुलनशील फायबर मानवी शरीरासाठी आवश्यक आहे कारण ते निरोगी पचन उत्तेजित करते. इतकेच नाही तर ते निरोगी आणि नियमित आतड्याची हालचाल सुलभ करते आणि बद्धकोष्ठता, गॅस, पोट फुगणे आणि सूज येणे यासारख्या इतर गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल लक्षणांना प्रतिबंधित करते.
कर्करोगाचा उपचार आणि प्रतिबंध करण्यास मदत करते Help Prevent and Treat Cancer
क्विनोआ सारखे अँटिऑक्सिडंट-समृद्ध अन्न, कर्करोग होण्याची शक्यता कमी करण्यात उत्तम काम करतात. क्विनोआमध्ये तीन अद्वितीय पोषक घटक आहेत जे कर्करोगाच्या रुग्णांनी सेवन केल्यावर उत्परिवर्तित पेशींचा मृत्यू होऊ शकतो. यापैकी पहिले पोषक घटक, ज्याला प्रत्यक्षात अँटीन्यूट्रिएंट म्हणतात, ते सॅपोनिन आहे. या कंपाऊंडच्या अतिरेकीमुळे निरोगी पेशींवर विपरीत परिणाम होऊ शकतो, हे ग्लिओब्लास्टोमा, ल्युकेमिया आणि लिम्फोमाच्या रुग्णांमध्ये कर्करोगाच्या पेशींच्या मृत्यूस कारणीभूत ठरते.
दुसरे सक्रिय पोषक म्हणजे लुनासिन, जे विशेषतः प्रभावी आहे कारण ते केवळ उत्परिवर्तित पेशींवर परिणाम करते आणि निरोगी पेशींवर नाही. अंतिम सुपर-पोषक हे क्वेर्सेटिन नावाचे अँटिऑक्सिडंट आहे, जे शरीरात मुक्त रॅडिकल निर्मितीशी लढा देते आणि फुफ्फुसाच्या कर्करोगाच्या प्रसारावर नियंत्रण ठेवते. क्विनोआ हे उच्च क्वेरसेटीन सामग्रीमुळे सर्वोत्तम अँटिऑक्सिडंट पदार्थांपैकी एक आहे. पदार्थ म्हणून ओळखले जाते.
कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित करते Quinoa Control Cholesterol
हृदयाशी संबंधित आजार बरे करण्यासाठी क्विनोआ खूप फायदेशीर मानले जाते. याला एका संशोधनातूनही पुष्टी मिळाली आहे, या संशोधनात हे सिद्ध झाले आहे की क्विनोआमध्ये आढळणारे घटक ट्रायग्लिसराइड सीरम कमी करण्यात खूप मदत करतात. ट्रायग्लिसराइड कमी झाल्यास हृदयाशी संबंधित अनेक धोकेही कमी होतात.क्विनोआमध्ये भरपूर पोटॅशियम असते, त्यामुळे हृदयाचे ठोके नियंत्रणात ठेवण्याचे काम करते. हे हृदयामध्ये चांगले कोलेस्ट्रॉल तयार होण्याची प्रक्रिया वाढवते आणि वाईट कोलेस्टेरॉल जमा होऊ देत नाही.
मधुमेहामध्ये फायदेशीर Quinoa Benefits for Diabetes
मधुमेहाची समस्या दिवसेंदिवस वाढत आहे. हा एक अतिशय गंभीर शारीरिक विकार आहे ज्यामुळे शरीरातील रक्तवाहिन्यांमध्ये साखरेचे प्रमाण वाढते. यावर वेळीच नियंत्रण न ठेवल्यास शरीराच्या इतर अवयवांनाही हानी पोहोचू लागते. क्विनोआ संपूर्ण धान्याच्या श्रेणीत येते. हे मधुमेहासाठी खूप फायदेशीर मानले जाते. एका संशोधनात असेही दिसून आले आहे की टाईप 2 मधुमेह असलेल्या रुग्णांनी सकाळी आणि दुपारी क्विनोआ बियांचे सेवन केल्यास त्यांना मधुमेहावर खूप फायदा होतो.
त्यामुळे शरीरातील इन्सुलिनचे प्रमाण वाढून रक्तातील साखरेवर नियंत्रण मिळते. क्विनोआमध्ये प्रथिने तयार करण्यासाठी आवश्यक असलेले सर्व अमीनो ऍसिड असतात (इतर धान्यांपेक्षा वेगळे), जे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यासाठी देखील चांगले काम करतात. क्विनोआ एक जटिल कार्बोहायड्रेट आहे आणि अशा कर्बोदकांमधे शरीरात खूप हळूहळू विघटन होते, ज्यामुळे रक्तातील साखर अधिक स्थिर होते.
क्विनोआ सूज बरी करते Quinoa Relieves Swelling
क्विनोआमधील फायबर ब्युटीरेटपासून प्राप्त होते, एक महत्त्वाचे फॅटी ऍसिड जे सुजे शी संबंधित जीन्स बंद करते. क्विनोआमधील बी जीवनसत्त्वे शरीरात होमोसिस्टीनची पातळी कमी करतात (सूज शी संबंधित हार्मोन). क्विनोआमध्ये सॅपोनिन्स नावाची संयुगे देखील असतात, ज्यात सूज-विरोधी गुणधर्म असतात.
क्विनोआ चयापचय मजबूत करते Quinoa for Metabolism in Marathi
क्विनोआ अनेक पोषक तत्वांनी समृद्ध आहे, त्यामुळे तुम्ही ते नियमितपणे खाल्ले तर तुमची चयापचय क्रिया सुधारण्याची शक्यताआहे. यामध्ये असलेले प्रोटीन चयापचय सुधारते तसेच भूक कमी करते.
डोक्यातील कोंडा दूर करते Removes Dandruff
क्विनोआमध्ये अशी अनेक प्रथिने आहेत जी केसांच्या आरोग्याची विशेष काळजी घेतात आणि हे प्रथिने कोंड्याच्या समस्येपासून मुक्त होण्यासाठी देखील खूप मदत करतात. क्विनोआ उकळून त्याची पेस्ट बनवून ती थंड झाल्यावर टाळूवर लावली जाते आणि १५ ते २० मिनिटांनी धुतली तर हळूहळू कोंडा नाहीसा होऊ लागतो. प्रथिने भरपूर असल्याने केसांच्या आरोग्याचीही विशेष काळजी घेते आणि ते निरोगी राहण्यास मदत होते.
महत्वाच्या अवयवांचे रक्षण करते Protect Vital Organs
क्विनोआमधील अँटिऑक्सिडंट्स, जसे की पॉलिफेनॉल्स, टोटल फिनोलिक्स आणि अँथोसायनिन्स, मूत्रपिंडांचे अधिक संरक्षण करतात. हे हृदय, यकृत, स्वादुपिंड आणि फुफ्फुसांचे ऑक्सिडंट क्रियाकलापांपासून संरक्षण करते. खरं तर, राजगिरासारख्या इतर स्यूडोसेरियलच्या तुलनेत, क्विनोआमध्ये अँटीऑक्सिडंट्सचे प्रमाण जास्त असते. क्विनोआ बिया अंकुरित होतात आणि स्प्राउट्स म्हणून खातात तेव्हा अँटिऑक्सिडंट गुणधर्म भरपूर प्रमाणात असतात.
क्विनोआचे दुष्परिणाम Quinoa Side Effects in Marathi
- क्विनोआचा वापर वजन कमी करण्यासाठी जास्त केला जातो, त्यामुळे ज्यांचे वजन आधीच कमी आहे, त्यांनी त्याचे सेवन न करणे चांगले.
- हे रक्तातील साखर कमी करण्यास सक्षम आहे, म्हणून जे रुग्ण मधुमेहाची औषधे घेतात त्यांनी एकत्र सेवन करू नये. मधुमेहाच्या रुग्णांनी ते सेवन करण्यापूर्वी वैद्यकीय सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
- यामध्ये अनेक हायपरटेन्सिव्ह गुणधर्म असतात, त्यामुळे ज्यांना कमी बीपीची समस्या आहे त्यांनी ते घेणे टाळावे.
- क्विनोआमध्ये ऑक्सॅलिक ऍसिडचे ट्रेस प्रमाण असते. हे ऍसिड मूत्रात उत्सर्जित होते आणि ते कॅल्शियमला देखील बांधू शकते आणि त्यामुळे किडनी स्टोन तयार होऊ शकतात. तुम्हाला किडनी स्टोनचा इतिहास असल्यास त्याचा वापर टाळा
- क्विनोआमध्ये फायबर मुबलक असल्याने, ते जास्त प्रमाणात सेवन केल्याने गॅस, पोटात गोळा येणे आणि अतिसार होऊ शकतो.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न FAQ
क्विनोआ खाल्ल्याने वजन कमी होण्यास मदत होते का ?
संभाव्यतः
“क्विनोआ हे कमी-ग्लायसेमिक-इंडेक्स कार्बोहायड्रेट आहे कारण त्यात फायबर आणि प्रथिने भरपूर प्रमाणात असतात, याचा अर्थ असा आहे की ते खाल्ल्यानंतर तुम्हाला जास्त काळ पोटभर वाटेल, जे तुम्हाला कालांतराने कमी खाण्यास मदत करेल.”
तसा क्विनोआ कमी-कॅलरी असलेला अन्न स्रोत मानले जात नाही – फक्त 1 कप साधा, शिजवलेला क्विनोआ मध्ये २२२ कॅलरीज असतात. परंतु क्विनोआ सारखे उच्च फायबर असलेले पदार्थ संपूर्ण संतुलित आणि वैविध्यपूर्ण आहाराचा भाग असताना वजन कमी करण्यात मदत करू शकतात.
क्विनोआ तुमच्यासाठी भातापेक्षा चांगला आहे का ?
क्विनोआचे पौष्टिक प्रोफाइल भातापेक्षा वेगळे आहे. तुम्ही जर वजन कमी करत असाल तर भाताऐवजी क्विनोआ खाऊ शकता पोर्शन कंट्रोल मध्ये. “विविध प्रकारच्या खाद्यपदार्थांचा” आस्वाद घेणे महत्त्वाचे असते , तसा निष्कर्ष काढला तर “क्विनोआमध्ये अधिक फायबर आणि प्रथिने असतात आणि त्यात संपूर्ण प्रथिने देखील असतात. त्यामुळे पर्याय असल्यास बहुतांश लोक क्विनोआ निवडतात.