इस्रोमध्ये शास्त्रज्ञ कसे व्हावे? How To Become A Scientist In ISRO in Marathi

ISRO, भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेचे संक्षिप्त रूप आहे, ही जगातील आघाडीच्या अंतराळ संस्थांपैकी एक आहे, जी तिच्या किफायतशीर उपक्रम आणि प्रगत तंत्रज्ञानासाठी ओळखली जाते. ISRO ने आपले सर्वोत्तम पाऊल पुढे टाकून अनेक मोहिमा यशस्वीपणे सुरू केल्या आहेत.

चांद्रयान-2 च्या विक्रमशी संपर्क तुटल्यानंतरही भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (ISRO) केलेल्या प्रयत्नांचे भारत नक्कीच कौतुक करेल. तरीही, भारतासाठी हा अभिमानाचा क्षण होता.

अंतराळ एजन्सी विविध अंतराळ मोहिमेसाठी आपले सर्वोत्तम पाऊल पुढे टाकत असते ज्यासाठी अंतराळ शास्त्रज्ञांची एक मोठी टीम आवश्यक आहे. यामुळे तरुणांना भारतातील अंतराळ विज्ञानातील त्यांच्या करिअरचा निवडण्यात नक्कीच प्रेरणा मिळेल. जर तुम्ही अंतराळातील गूढ गोष्टींसह भविष्य घडवण्याची आकांक्षा बाळगत असाल किंवा भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमांचा एक भाग बनण्याचे उद्दिष्ट ठेवत असाल, तर तुम्ही How To Become A Scientist In ISRO इस्रोमध्ये अवकाश शास्त्रज्ञ कसे व्हावे हे नक्की वाचावे. तुमचे अंतराळ विज्ञानाचे स्वप्न पूर्ण करण्यात तुम्हाला अधिक चांगल्या प्रकारे मदत करण्यासाठी, आम्ही इस्रोच्या नोकऱ्या, १२वी नंतरचे अंतराळ विज्ञान अभ्यासक्रम आणि भारतातील अवकाश विज्ञान महाविद्यालये या सर्व गोष्टीबद्दल बोलणार आहोत.

आम्ही तुम्हाला ISRO मध्ये शास्त्रज्ञ कसे व्हावे याबद्दल स्टेप बाय स्टेप  मार्गदर्शन तसेच या प्रतिष्ठित अंतराळ संस्थेत प्रवेश करण्यासाठी तुम्ही कोणता शैक्षणिक मार्ग स्वीकारला पाहिजे याबद्दल या ब्लॉगद्वारे माहिती  प्रदान करणार आहोत.

इस्रो बद्दल थोडक्यात माहिती Brief Note on ISRO in Marathi

बंगळुरू येथील भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था ISRO ही देशाची राष्ट्रीय अंतराळ संस्था आहे. हे अंतराळ विभागाद्वारे चालवले जाते, ज्यावर भारताचे माननीय पंतप्रधान थेट देखरेख करतात आणि ISRO चे अध्यक्ष देखील DOS चे कार्यकारी म्हणून काम करतात. १९६९ मध्ये ग्रहांचा शोध आणि अवकाश विज्ञान संशोधनाचा पाठपुरावा करताना राष्ट्रीय विकासासाठी अवकाश तंत्रज्ञानाचा विकास आणि वापर करण्याच्या उद्देशाने इस्रोची स्थापना करण्यात आली. ISRO ने INCOSPAR (Indian National Committee for Space Research) ची स्थापना केली, जी १९६२ मध्ये भारताचे पहिले पंतप्रधान पं. जवाहरलाल नेहरू आणि शास्त्रज्ञ विक्रम साराभाई, भारतीय अंतराळ कार्यक्रमाचे देशाचे दोन संस्थापक.

अंतराळ शास्त्रज्ञ कोण आहे? Who Is A Space Scientist?

अवकाश विज्ञान म्हणजे शास्त्रज्ञांनी विश्वाचा अभ्यास केला आहे. इस्रोमध्ये अंतराळ शास्त्रज्ञ होण्यासाठी, तुम्हाला अभियांत्रिकी किंवा विज्ञान अभ्यासक्रम करणे आवश्यक आहे. ISRO सहसा यांत्रिक, इलेक्ट्रिकल किंवा संगणक अभियांत्रिकी किंवा खगोलशास्त्र, भौतिकशास्त्र किंवा गणितात पीएचडी असलेल्या व्यावसायिकांची भरती करते. भौतिकशास्त्रज्ञ फील्ड आणि प्रयोगशाळेच्या उपकरणांच्या सैद्धांतिक क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रित करतात. अंतराळात गोष्टी कशा कार्य करतात यासाठी ते जबाबदार आहेत, तर, खगोलशास्त्रज्ञ तारे, ग्रह, आकाशगंगा इत्यादींवर त्यांचा अभ्यास करतील.

इस्रो मध्ये शास्त्रज्ञ कसे व्हावे How To Become A Scientist In ISRO in Marathi

अंतराळ शास्त्रज्ञ होण्यासाठी, एखाद्याने  विज्ञान किंवा अभियांत्रिकी शाखेतील संबंधित शिक्षण घेतले पाहिजे. ISRO मेकॅनिकल, इलेक्ट्रिकल, इलेक्ट्रॉनिक्स आणि कॉम्प्युटर सायन्स यांसारख्या विषयांमध्ये इंजिनीअर्ससह खगोलशास्त्र, भौतिकशास्त्र आणि गणितात पीएचडी असलेल्या उमेदवारांची भरती करते. ISRO मध्ये नोकरी मिळवण्याचे उद्दिष्ट असलेल्या उमेदवारांनी वर वर्णन केलेल्या विषयांमध्ये किंवा अंतराळ तंत्रज्ञान आणि भौतिकशास्त्राशी संबंधित त्यांची बॅचलर पदवी घेतली पाहिजे.

इस्रोमध्ये शास्त्रज्ञ कसे व्हावे या विचारात असलेल्या तरुण मनांसाठी, सर्व आवश्यक विषयांसह योग्य शैक्षणिक मार्गाचा अवलंब करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. प्रत्यक्षपणे किंवा CRB परीक्षेद्वारे, खगोलशास्त्र, भौतिकशास्त्र आणि गणित या क्षेत्रांशी संबंधित योग्य ज्ञान आणि आवश्यक कौशल्ये असलेल्या उमेदवारांची साधारणपणे ISRO द्वारे भरती केली जाते. ISRO मध्ये शास्त्रज्ञ होण्यापूर्वी तुम्हाला ज्या शिक्षणाची आणि स्पेशलायझेशनची माहिती असणे आवश्यक आहे त्याचा सर्वसमावेशक सारांश खाली दिलेला आहे:

स्टेप १ :

प्रथम आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, विद्यार्थ्यांनी त्यांच्या माध्यमिक स्तरावरील १०+२ स्तरावरील शिक्षणादरम्यान एमपीसी विषय Math, Chemistry, and Physics  (गणित, भौतिकशास्त्र आणि रसायनशास्त्र) असणे आवश्यक आहे. त्यांना शिकवल्या जाणार्‍या गणितातील तसेच भौतिक संकल्पनांचे उत्कृष्ट आणि योग्य ज्ञान असले पाहिजे.

स्टेप २ :

उच्च माध्यमिक शाळा चांगल्या टक्केवारीसह (७५% पेक्षा जास्त) उत्तीर्ण केल्यानंतर, विद्यार्थ्यांनी JEE Advanced आणि JEE mains द्वारे उपलब्ध असलेल्या अभियांत्रिकी शाखांपैकी एका शाखेत प्रवेश घेतला पाहिजे. सर्वोत्कृष्ट अभियांत्रिकी अभ्यासक्रमांची यादी जरी मोठी असली तरी, विद्यार्थ्यांनी यांत्रिक अभियांत्रिकी, एरोस्पेस अभियांत्रिकी, संगणक विज्ञान अभियांत्रिकी, इलेक्ट्रॉनिक्स अभियांत्रिकी, इलेक्ट्रिकल अभियांत्रिकी, अभियांत्रिकी भौतिकशास्त्र, रेडिओ अभियांत्रिकी आणि इतर संबंधित क्षेत्रातील अभ्यासक्रमांमध्ये बीटेक किंवा बीई करणे आवश्यक आहे.

स्टेप ३ :

BTech/BE पदवी पूर्ण केल्यावर, ISRO मध्ये शास्त्रज्ञ कसे व्हावे यावरील तिसरी पायरी म्हणजे ISRO Centralized Recruitment Board (ICRB) परीक्षा देणे. ही परीक्षा देण्यासाठी पात्रता अशी आहे की उमेदवाराने संगणक विज्ञान, इलेक्ट्रॉनिक्स किंवा मेकॅनिकल किंवा इतर कोणत्याही संबंधित क्षेत्रातील बीटेक किंवा बीई पदवी १० च्या स्केलवर किमान एकूण ६५% गुणांसह किंवा ६.८ सीजीपीए असणे आवश्यक आहे. परीक्षेत, निवडलेल्या उमेदवारांना संस्थेत यशस्वीरित्या सामील होण्यासाठी लेखी चाचणी आणि मुलाखत फेरीसाठी उपस्थित राहावे लागेल.

टीप: ISRO भारतातील सर्वोच्च अभियांत्रिकी महाविद्यालये जसे की IISc, IITs, NIT, IIST आणि इतर उच्च प्रतिष्ठित सरकारी आणि खाजगी संस्थांमधून नवीन पदवीधरांची भरती करण्यास प्राधान्य देते. IIST मधून अभियांत्रिकी पदवी घेण्याचा एक फायदा असा आहे की अपवादात्मक शैक्षणिक नोंदी असलेला विद्यार्थी संस्थेमध्ये सामावून घेतला जाईल.

स्टेप ४ :

संबंधित स्पेशलायझेशनमध्ये पदव्युत्तर (एमएससी, एमई किंवा एमटेक) आणि पीएचडी पूर्ण केलेल्यांसाठी इस्रोमध्ये शास्त्रज्ञ कसे व्हावे यासाठी आणखी एक मार्ग आहे.

स्टेप ५ :

पदवी पूर्ण झाल्यावर, काही टॉप  एमटेक अभ्यासक्रमांमध्ये भूभौतिकी, भूगर्भशास्त्र, इन्स्ट्रुमेंटेशन, उपयोजित गणित इत्यादींचा समावेश होतो. थेट ISRO मध्ये अर्ज करण्यासाठी, निवड प्रक्रियेमध्ये लेखी चाचणी आणि मुलाखत समाविष्ट असते. हे स्पष्ट केल्याने, उमेदवार इस्रोमध्ये शास्त्रज्ञ म्हणून नोकरी मिळवू शकतात.

स्टेप ६ :

ISRO मध्ये ज्युनियर रिसर्च फेलो म्हणून एखाद्या पदासाठी अर्ज करू शकतो, ज्यामुळे त्यांना शास्त्रज्ञ आणि अभियंता म्हणून संशोधन करता येते. अशा संस्थेतील शास्त्रज्ञाची निवड प्रक्रिया अत्यंत कठीण असते आणि त्यासाठी उच्च दर्जाची बुद्धिमत्ता, बुद्धी आणि अतिशय सादर करण्यायोग्य आणि आरामशीर वर्तन आवश्यक असते.

बारावीनंतर इस्रोमध्ये शास्त्रज्ञ कसे व्हावे How To Become Scientist In ISRO after 12th

जर तुम्ही बारावीनंतर इस्रोमध्ये वैज्ञानिक बनण्याची योजना आखत असाल, तर तुम्हाला भारतातील सर्वोत्तम संस्थांपैकी एक म्हणजे इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ स्पेस सायन्स अँड टेक्नॉलॉजी (IIST) मध्ये प्रवेश घेणे आवश्यक आहे जे तुम्ही ISRO मध्ये सामील होण्याच्या सर्वोत्तम मार्गांपैकी एक बनले आहे. वैज्ञानिक.

• तुम्ही BE/BTech साठी प्रथम श्रेणीची पदवी आणि किमान ६५% किंवा ६.८४ च्या CGPA सह पात्र असाल तरच तुम्ही इस्रोसाठी पात्र होऊ शकता.
• इयत्ता १२ वी नंतर ISRO मध्ये पोहोचण्यासाठी तुम्ही घेऊ शकता अशा तीन परीक्षांपैकी एक येथे आहे:
  • • जेईई प्रगत
    • किशोर वैज्ञानिक प्रोत्साहन योजना
    • IISER द्वारे घेतलेली राज्य आणि केंद्रीय बोर्ड आधारित अभियोग्यता चाचणी

12वी नंतर अंतराळ विज्ञान विषयासाठी अभ्यासक्रम Courses To Go For In Space Science After 12th

• B.Tech in Aerospace Engineering
• B.Tech in Avionics Engineering
• B.Tech+M.S./M.Tech
• Bachelor’s in Physics (BSc Physics)
• Masters in Physics (MSc Physics)
• PhD in Physics
• B.Tech. in Engineering Physics + M.S. in Solid State Physics, Astronomy, Earth System Science/ M.Tech. in Optical Engineering
• M.Tech in Electronics, Electrical, Mechanical and Computer Science
• PhD in Aerospace Engineering
• Masters in Astronomy (MSc Astronomy)
• PhD in Astronomy
• B.Tech + M.Tech in Engineering (Mechanical, Electrical, CS {Computer Science})

संगणक अभियांत्रिकी नंतर इस्रो मध्ये नोकरी कशी मिळवायची How To Get Job In ISRO After Computer Engineering

संगणक अभियांत्रिकी नंतर इस्रोमध्ये नोकरी मिळविण्यासाठी, तुम्हाला ही प्रक्रिया फॉलो करणे आवश्यक आहे:

• तुम्हाला तुमच्या BTech/BE प्रोग्राममध्ये किमान ६५% गुण मिळणे आवश्यक आहे
• तुमचे वय ३५ वर्षांपेक्षा कमी असावे
• तुम्ही ISRO सेंट्रलाइज्ड रिक्रूटमेंट बोर्डाकडून परीक्षा दिली पाहिजे
• चाचणीमध्ये संघात सामील होण्यासाठी लेखी चाचणी आणि मुलाखत समाविष्ट आहे

भारतातील उच्च अंतराळ विज्ञान महाविद्यालये Top Space Science Colleges In India

भारतातील सर्वोच्च संस्था म्हणजे इस्रोमध्ये अंतराळ शास्त्रज्ञ कसे व्हावे या प्रश्नाचे उत्तर देण्याव्यतिरिक्त, आम्ही भारतातील सर्वोच्च आणि सर्वोत्तम अवकाश विज्ञान महाविद्यालये/संस्थांची एक बोनस यादी देखील संकलित केली आहे, फक्त कुठे अभ्यास करायचा किंवा कुठून सुरुवात करायची हे शोधण्याचे तुमचे काम तुमचे आहे.

Indian Institutes of Technology (IITs) अभियांत्रिकीमध्ये बॅचलर पदवी प्रदान करण्याच्या बाबतीत भारत उच्च स्थानी आहेत. काही टॉप आयआयटी खगोल भौतिकशास्त्रात मास्टर्स देखील देतात. स्पेस सायन्समध्ये करिअर करण्याशी संबंधित अभ्यासक्रम ऑफर करणाऱ्या टॉप संस्था खाली सूचीबद्ध आहेत.

• Indian Institute of Science, Bangalore
• Indian Institute of Space Science and Technology, Thiruvananthapuram
• Indian Institute of Technology, Bombay
• Indian Institute of Technology, Kanpur
• Indian Institute of Technology, Madras
• Indian Institute of Technology, Kharagpur
• Indian Institute of Astrophysics, Bangalore
• Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics, Pune
• National Centre for Radio Astronomy, Pune
• Indian Institute of Space Science and Technology, Kerala
• Aryabhatta Research Institute of Observational Sciences, Nainital
• Centre for Earth and Space Sciences, (University of Hyderabad)
• Physical Research Laboratory, Ahmedabad
• Radio Astronomy Center, Ooty
• Raman Research Institute, Bangalore
• Hindustan Institute of Technology and Science
• Manipal Institute of Technology
• Birla Institute of Technology, Mesra
• Madras Institute of Technology, Chennai
• International Institute for Aerospace Engineering and Management, Jain University Bangalore

इस्रो संबंधित पुस्तके ISRO Releated Books

ISRO: A Personal History by R. Aravamudan क्लिक करा
Ready To Fire: How India and I Survived the ISRO Spy Case by Nambi Narayanan (Author), Arun Ram (Author) क्लिक करा 
ISRO’s Magnificent Women and Their Flying Machines by Minnie Vaid क्लिक करा

इस्रोमध्ये सामील होण्याचे फायदे Benefits of Joining ISRO

ISRO ही उच्च कौशल्ये आणि ज्ञान असलेल्या लोकांनी भरलेली सर्वात मोठी भारतीय संस्था म्हणून ओळखली जाते. संस्था केवळ योग्य पगारच देत नाही तर तिच्या कर्मचार्‍यांना प्रतिष्ठा आणि सभ्य जीवनशैली देखील देते. इस्रो मध्ये नोकरी करण्याचे काही फायदे खालीलप्रमाणे आहेत:

• उत्तम फायदा म्हणजे नोकरीची सुरक्षा. तुमच्या नोकरीच्या सुरक्षिततेच्या आश्वासनासोबत तुम्हाला दीर्घकाळ रोजगार मिळतो.
• ISRO मधील भत्ते आणि वेतन इतर अनेक भारतीय नोकऱ्यांपेक्षा तुलनेने चांगले आहेत.
• तुम्ही तुमच्या रेझ्युमेमध्ये ISRO जोडता तेव्हा तुम्हाला मिळणाऱ्या सर्वोत्तम गोष्टींपैकी एक प्रतिष्ठा देखील आहे.
• इस्रोचे कर्मचारी निवृत्तीनंतरच्या पेन्शनसाठी देखील जबाबदार असतात.
• तुम्हाला मिळणाऱ्या इतर सुविधा आहेत, तुमच्यासाठी आणि तुमच्या कुटुंबातील सदस्यांसाठी वैद्यकीय सुविधा, मर्यादित गृहनिर्माण सुविधा, प्रवासी सवलती, घर बांधणीसाठी आगाऊ रक्कम, गट विमा, अनुदानित कॅन्टीन, HRA इ.

इस्रो संबंधित पुस्तके ISRO Releated Books

• ISRO: A Personal History by R. Aravamudan क्लिक करा
• Ready To Fire: How India and I Survived the ISRO Spy Case by Nambi Narayanan (Author), Arun Ram (Author) क्लिक करा
• ISRO’s Magnificent Women and Their Flying Machines by Minnie Vaid क्लिक करा

इस्रो मधील जीवन Life in ISRO 

इतर सरकारी नोकऱ्यांच्या तुलनेत ISRO मधील जॉब स्वतःच्या भत्त्या आणि फायद्यांसह भिन्न आहे.

• अत्यंत चाणाक्ष्य आणि हुशार लोकांसोबत काम करताना वर्गीकृत लोकांशी व्यवहार करताना अभिमान वाटतो राष्ट्रीय माहिती जी अन्यथा संस्थेच्या बाहेरून अगम्य आहे.
• ISRO मधील वातावरण शैक्षणिक-अनुकूल आहे.
• विक्रम साराभाई स्पेस सेंटर (VSSC) येथे, तुमच्याकडे एक मोठी लायब्ररी असेल, IEEE चे मोफत सबस्क्रिप्शन आणि तुमच्या खिशातून एक पैसाही न भरता इतर सशुल्क जर्नल्स.
• विविध IITs आणि IISc द्वारे प्रायोजित केलेल्या विविध कार्यशाळांना भेट देण्याची संधी दिली जाते.
• व्यक्तीला अंतराळ विज्ञान आणि तंत्रज्ञान जवळून माहिती मिळते.
• संगणक विज्ञान लोक सामान्यतः लॉन्च व्हेईकल सॉफ्टवेअर डेव्हलपमेंटमध्ये काम करतात जे एकतर सरळ वापरले जाते किंवा फ्लाइटवर मोड वर थेट किंवा अप्रत्यक्षपणे अशा सॉफ्टवेअरच्या विकासाशी संबंधित.
• तुम्‍हाला ज्‍या डिव्हिजनमध्‍ये ठेवण्‍यात आले आहे त्यानुसार, तुम्‍हाला इस्रोच्‍या इतर केंद्रांवर जाण्‍याची संधी मिळू शकते, विशेषतः SDSC-SHAR, एकमेव लॉन्च पोर्ट.
• आठवड्यातून पाच दिवस हे ८ तासांचे काम आहे जे तुम्हाला तुमच्या कुटुंबासोबत आनंद घेण्यासाठी भरपूर वेळ देते.
• ISRO लाँच केलेल्या सर्व मोहिमांचा एक भाग बनतो आणि प्रत्येक मोहिमेचे यश मिळवते
• तुमची सेवा देशासाठी आहे म्हणून तुम्हाला अधिक अभिमान वाटतो
• कोणत्याही खाजगी कंपनीच्या तुलनेत कामाचे वातावरण कमी प्रतिकूल आणि कमी स्पर्धात्मक आहे. पण त्या
• इतर बर्‍याच सरकारमध्ये जे दिसते ते नेहमीच्या “बसून-आणि आराम” प्रकारच्या वातावरणाची अपेक्षा करू.
• IISc आणि IIT मध्ये तुलनेने सोपी जागा मिळवण्यासाठी. आजकाल गेटमधील स्पर्धेची पातळी पाहता जे पूर्ण करू शकले नाहीत त्यांची स्वप्ने पूर्ण करण्याची संधी.

निष्कर्ष Conclusion

अशाप्रकारे अभियंत्यांसाठी भरपूर संधी उपलब्ध असताना, ISRO हा प्रत्येकासाठी आशीर्वाद आहे प्रत्येक अभियंत्याचे हे स्वप्न असते. नोकरी असण्याव्यतिरिक्त, ही एक अशी जागा आहे जी तुम्हाला तुमच्या कर्तृत्वाचा अभिमान बाळगून देते कारण ते फक्त तुम्हाला तुमची कौशल्ये वाढवण्याची संधीच देत नाही तर देशाला अभिमानी बनवते. नवीन अंतराळ मोहिमा विकसित करणे आणि प्रक्षेपित करणे आणि राष्ट्राच्या वाढीस मदत करणे हा तुमचा उद्देश असतो.