Thyroid Information in Marathi : आजकाल अनेक लोक थायरॉईडच्या आजाराने त्रस्त आहेत. थायरॉईडमध्ये वाढलेल्या वजनासह हार्मोन्सचे असंतुलन देखील होते. एका अभ्यासानुसार, थायरॉईडचे विकार पुरुषांच्या तुलनेत महिलांमध्ये दहा पटीने जास्त आढळतात. याचे मुख्य कारण म्हणजे ऑटोइम्यूनची समस्या महिलांमध्ये अधिक असते. आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, शरीराच्या अवयवांच्या सामान्य कार्यासाठी थायरॉईड संप्रेरके आवश्यक असतात.
थायरॉईड ही एक प्रकारची ग्रंथी आहे जी मानेच्या पुढील भागात असते. ही ग्रंथी तुमच्या शरीरातील मेटाबॉलिज्म नियंत्रित करते. म्हणजेच आपण जे अन्न खातो ते उर्जेमध्ये रूपांतरित करण्याचे काम करतो. याशिवाय तुमचे हृदय, स्नायू, हाडे आणि कोलेस्टेरॉलवरही याचा परिणाम होतो. थायरॉईडला सायलेंट किलर असेही म्हणतात. कारण त्याची लक्षणे एकत्र दिसत नाहीत. पुरुषांमधील थायरॉईडच्या समस्येची लक्षणे समस्येच्या प्रकारावर अवलंबून असतात, हे कोणतेही मूळ कारण, एकूण आरोग्य, जीवनशैलीतील बदल आणि औषधोपचारांसह चालू असलेले उपचार यामुळे असू शकते.
थायरॉईडशी संबंधित आजार हे खाण्यापिण्याच्या चुकीच्या सवयी आणि धकाधकीचे जीवन जगण्यामुळे होतात. आयुर्वेदानुसार थायरॉईडशी संबंधित आजार वात, पित्त आणि कफ यांच्यामुळे होतात. जेव्हा शरीरात वात आणि कफ दोष होतो तेव्हा त्या व्यक्तीला थायरॉईड होतो. थायरॉईडवर उपचार करण्यासाठी तुम्ही आयुर्वेदिक पद्धती वापरून पाहू शकता. वात आणि कफ दोष हे आयुर्वेदिक उपचाराने संतुलित आहेत. चांगली गोष्ट म्हणजे तुम्ही थायरॉईडचे घरगुती उपाय देखील करू शकता.
अ‍ॅलोपॅथिक औषधांमध्ये थायरॉईड विकारांसाठी स्टिरॉइड्सचा वापर केला जातो, जे हानिकारक असतात. त्यामुळे थायरॉईड मुळापासून दूर करण्यासाठी आयुर्वेदिक औषध सर्वोत्तम मानले जाते.
थायरॉईड म्हणजे काय ? What is the Thyroid in Marathi ?
थायरॉईड ग्रंथी हा एक लहान अवयव आहे जो मानेच्या पुढील भागात स्थित असतो, श्वासनलिका (श्वासनलिका) भोवती गुंडाळलेला असतो. हे फुलपाखरासारखे आकाराचे असते, दोन रुंद पंखांच्या आकारासह मध्यभागी लहान असते जे तुमच्या घशाच्या बाजूला पसरलेले असते. थायरॉईड ही एक ग्रंथी आहे. तुमच्या संपूर्ण शरीरात ग्रंथीअसतात, जिथे ते पदार्थ तयार करतात आणि सोडतात जे तुमच्या शरीराला विशिष्ट कार्य करण्यास मदत करतात. तुमचे थायरॉईड हार्मोन्स बनवते जे तुमच्या शरीरातील अनेक महत्त्वाच्या कार्यांवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करतात.
थायरॉईड काय करते ? What does the Thyroid in Marathi ?
तुमच्या थायरॉईडचे तुमच्या शरीरात एक महत्त्वाचे काम आहे – चयापचय नियंत्रित करणारे थायरॉईड संप्रेरक सोडणे आणि नियंत्रित करणे. चयापचय ही एक प्रक्रिया आहे जिथे आपण आपल्या शरीरात घेतलेल्या अन्नाचे ऊर्जेत रूपांतर होते. ही ऊर्जा तुमच्या शरीरातील अनेक प्रणाली योग्यरित्या कार्यरत ठेवण्यासाठी तुमच्या संपूर्ण शरीरात वापरली जाते. हे कच्ची ऊर्जा घेते आणि ते मोठ्या प्रमाणात शक्ती देण्यासाठी वापरते.
थायरॉईड काही विशिष्ट संप्रेरकांसह तुमची चयापचय नियंत्रित करते – T4 (थायरॉक्सिन, चार आयोडाइड अणू असतात) आणि T3 (ट्रायिओडोथायरोनिन, तीन आयोडाइड अणू असतात). हे दोन संप्रेरक थायरॉईडद्वारे तयार केले जातात आणि ते शरीराच्या पेशींना किती ऊर्जा वापरायची हे सांगतात. जेव्हा तुमचा थायरॉइड योग्यरित्या कार्य करतो, तेव्हा ते तुमचे चयापचय योग्य दराने कार्य करत राहण्यासाठी हार्मोन्सचे योग्य प्रमाण राखेल. संप्रेरक वापरले जातात म्हणून, थायरॉईड तयार होते.
हे सर्व पिट्यूटरी ग्रंथी नावाच्या एखाद्या गोष्टीद्वारे पर्यवेक्षण केले जाते. कवटीच्या मध्यभागी, तुमच्या मेंदूच्या खाली, पिट्यूटरी ग्रंथी तुमच्या रक्तप्रवाहातील थायरॉईड संप्रेरकांचे प्रमाण नियंत्रित करते. जेव्हा पिट्यूटरी ग्रंथीला थायरॉईड संप्रेरकांची कमतरता किंवा तुमच्या शरीरातील संप्रेरकांची उच्च पातळी जाणवते, तेव्हा ती स्वतःच्या संप्रेरकाने प्रमाण समायोजित करेल. या संप्रेरकाला थायरॉईड उत्तेजक संप्रेरक (TSH) म्हणतात. TSH थायरॉईडला पाठवला जाईल आणि ते थायरॉईडला सांगेल की शरीराला सामान्य स्थितीत आणण्यासाठी काय करावे लागेल.
थायरॉईड डिसीज म्हणजे काय? What is Thyroid Disease in Marathi ?
थायरॉईड रोग ही वैद्यकीय स्थितीसाठी एक सामान्य संज्ञा आहे जी आपल्या थायरॉईडला योग्य प्रमाणात हार्मोन्स बनविण्यापासून रोखते. तुमचे थायरॉईड सामान्यत: हार्मोन्स बनवते जे तुमचे शरीर सामान्यपणे कार्य करत राहते. जेव्हा थायरॉईड खूप जास्त थायरॉईड संप्रेरक बनवते, तेव्हा तुमचे शरीर खूप लवकर ऊर्जा वापरते. याला हायपरथायरॉईडीझम म्हणतात. खूप लवकर ऊर्जेचा वापर केल्याने तुम्हाला थकवा येण्यापेक्षा जास्त होईल – यामुळे तुमच्या हृदयाची धडधड जलद होऊ शकते, प्रयत्न न करता तुमचे वजन कमी होऊ शकते आणि तुम्हाला चिंताही वाटू शकते. याच्या उलट बाजूस, तुमचे थायरॉईड खूप कमी थायरॉईड संप्रेरक बनवू शकते. याला हायपोथायरॉडीझम म्हणतात. जेव्हा तुमच्या शरीरात थायरॉईड संप्रेरकांचे प्रमाण खूपच कमी असते, तेव्हा तुम्हाला थकल्यासारखे वाटू शकते, तुमचे वजन वाढू शकते आणि तुम्ही थंड तापमान देखील सहन करू शकत नाही.
हे दोन मुख्य विकार विविध परिस्थितींमुळे होऊ शकतात. ते कुटुंबांद्वारे देखील दिले जाऊ शकतात (आनुवंशिक).
थायरॉईडचे प्रकार Types of Thyroid in Marathi
थायरॉइड ग्रंथि विकार दोन प्रकारचे असतात –
-
थायरॉइड ग्रंथि ची अतिसक्रियता (hyperthyroidism )
हायपरथायरॉईडीझम, ज्याला ओव्हरएक्टिव्ह थायरॉईड रोग Hyperthyroidism Thyroid Disease देखील म्हणतात, जेथे थायरॉईड ग्रंथी सामान्यपेक्षा जास्त हार्मोन्स तयार करते. थायरॉइड ही आपल्या मानेमध्ये असलेली फुलपाखराच्या आकाराची एक छोटी ग्रंथी आहे, जी प्रामुख्याने T3 (टेट्रायोडोथायरोनिन) आणि T4 (ट्रायिओडोथायरोनिन) नावाची संप्रेरके निर्माण करते. हायपरथायरॉईडीझमच्या संप्रेरकांचे प्रमाण वाढल्यामुळे चयापचय मंदावतो. तथापि, हायपरथायरॉईडीझम असलेल्या काही लोकांमध्ये दीर्घकाळ कोणतीही लक्षणे दिसत नाहीत.
-
अल्पसक्रियता (hypothyroidism )
हायपोथायरॉईडीझमला अंडरएक्टिव्ह थायरॉईड रोग hypothyroidism Thyroid Disease असेही म्हणतात. हा एक सामान्य विकार आहे. जेव्हा तुमची थायरॉईड ग्रंथी पुरेसे थायरॉईड संप्रेरक तयार करत नाही तेव्हा असे होते. हायपोथायरॉईडीझम अधिक सामान्य आहे, विशेषतः स्त्रियांमध्ये. थायरॉईडचे अनेक विकार होऊ शकतात. यापैकी ऑटोइम्यून डिसऑर्डर, रोगप्रतिकारक विकार, पिट्यूटरी रोग आणि आयोडीनची कमतरता यासारखे विकार मुख्य आहेत. थायरॉईड ग्रंथी दुसर्या ग्रंथीद्वारे नियंत्रित केली जाते, जी पिट्यूटरी ग्रंथी म्हणून ओळखली जाते. आपल्या शरीरातील हार्मोन्स पिट्यूटरी ग्रंथीद्वारे रक्तप्रवाहाद्वारे सोडले जातात. हार्मोन्सच्या उत्सर्जनाचा परिणाम आपल्या शरीराच्या जवळजवळ सर्व भागांवर होतो, आपल्या हृदय आणि मेंदूपासून ते स्नायू आणि त्वचेपर्यंत. अशाप्रकारे थायरॉईड संप्रेरकांचा मुख्य उद्देश शरीरातील चयापचय नियंत्रित करणे हा आहे.
थायराइडरोग संबंधी समस्या Thyroid Problems Symptoms in Marathi
हाइपरथायराइडिज्‍मचे सर्वात सामान्य लक्षण आहेत
- वजन कमी होणे
- अस्वस्थता
- चिंता
- त्रास आणि मूड बदलणे
- गलगंड
- थकवा
- श्वास अडकणे
- हृदयाचे ठोके वाढणे
- जास्त गरम होणे
- तंद्री
- तहान लागणे
- डोळ्यांची लालसरपणा आणि कोरडेपणा
- केस गळणे आणि केस पातळ होणे
हाइपोथायराइडिज्‍मचे सर्वात सामान्य लक्षण आहेत
- वजन वाढणे
- थकवा
- नखे आणि केस कमकुवत होणे
- त्वचा कोरडेपणा
- केस गळणे
- खूप थंड होणे
- नैराश्य
- स्नायू कडक होणे
- घसा बसणे
- मानसिक ताण
थायरॉईडरोग कारण Thyroid Causes in Marathi
थायरॉइड रोग होण्याचे खालील कारण असु शकतात –
- अधिक तणावपूर्ण जीवन जगल्याने थायरॉईड संप्रेरकांच्या सक्रियतेवर परिणाम होतो.
- आहारात कमी किंवा जास्त आयोडीन घेतल्याने थायरॉईड ग्रंथींवर विशेष परिणाम होतो.
- हा आजार अनुवांशिक देखील असू शकतो. जर कुटुंबातील इतर सदस्यांनाही हा त्रास झाला असेल तर कुटुंबातील इतर सदस्यांनाही हा त्रास होऊ शकतो.
- गर्भधारणेदरम्यान महिलांमध्ये थायरॉईड संप्रेरकांमध्ये असंतुलन दिसून येते, कारण या काळात महिलांच्या शरीरात अनेक हार्मोनल बदल होतात.
- अन्नामध्ये सोया उत्पादनांच्या अतिवापरामुळे.
हायपरथायरॉईडीझमची कारणे
ग्रेव्हस रोग: हायपरथायरॉईडीझमचे सर्वात सामान्य कारण म्हणजे ग्रेव्हस रोग. हा एक स्वयंप्रतिकार रोग आहे ज्यामध्ये स्वयं-प्रतिपिंड ग्रंथीला उत्तेजित करतात आणि थायरॉईड संप्रेरक जास्त प्रमाणात स्राव करतात. ही समस्या पुरुषांपेक्षा अधिक महिलांमध्ये दिसून येते.
थायरॉईड ग्रंथीमध्ये गाठ: थायरॉईड ग्रंथीवर गाठ (जो कर्करोग नसतो) तयार झाल्यामुळे, हार्मोन्सचा जास्त स्राव होऊ शकतो.
आयोडीनचे जास्त सेवन: थायरॉईड संप्रेरकांच्या निर्मितीसाठी आयोडीन हे आवश्यक सूक्ष्म पोषक घटक आहे. तथापि, आयोडीनचे जास्त सेवन केल्याने हायपरथायरॉईडीझम होऊ शकतो.
गर्भधारणा: गर्भधारणेदरम्यान हार्मोनल बदलांमुळे हायपरथायरॉईडीझम होऊ शकतो. जेव्हा पिट्यूटरी ग्रंथीमध्ये कर्करोग नसलेल्या पेशी विकसित होतात तेव्हा थायरॉईड संप्रेरकांचे उत्पादन वाढू शकते.
हाइपोथायराइडिज्‍मची कारणे
हाशिमोटो रोग: थायरॉईड ग्रंथीमध्ये स्वयंप्रतिकार जळजळ झाल्यामुळे थायरॉईड ग्रंथी अकार्यक्षम होते.
आयोडीनची कमतरता: थायरॉईड ग्रंथीनंतर थायरॉईड संप्रेरकांच्या निर्मितीमध्ये आयोडीन महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते आणि त्याच्या कमतरतेमुळे हायपोथायरॉईडीझम होऊ शकतो.
थायरॉइडेक्टॉमी: एक शस्त्रक्रिया प्रक्रिया ज्यामध्ये संपूर्ण थायरॉईड ग्रंथी किंवा थायरॉईड ग्रंथीचा काही भाग काढून टाकला जातो. हे नंतर हायपोथायरॉईडीझमचे रूप घेऊ शकते.
रेडिओथेरपी
थायरॉईड डिसजेनेसिस
जन्मजात हायपोथायरॉईडीझम
थायरॉईडशी संबंधित समस्या टाळण्यासाठी उपाय Prevention of Thyroid Problems in Marathi
- हायपरथायरॉईडीझमचे नेमके कारण अद्याप ज्ञात नाही, त्यामुळे या समस्येपासून बचाव करणे देखील कठीण आहे. तथापि, तणाव आणि धूम्रपानाचे व्यसन दूर करून आणि संतुलित आहाराच्या मदतीने हायपरथायरॉईडीझमचा धोका कमी केला जाऊ शकतो.
- हायपोथायरॉईडीझम हा अनुवांशिक आणि हार्मोनल घटकांमुळे होतो, म्हणून त्याला प्रतिबंध करणे कठीण आहे. तथापि, या रोगाचे निदान आणि उपचार अगदी सोपे आहे. आयोडीनचे पुरेसे सेवन आणि संतुलित आहाराच्या मदतीने हायपोथायरॉडीझम टाळता येतो.
- तुम्ही धूम्रपान करत असाल तर धूम्रपान सोडा. हे केवळ थायरॉईड रोग होण्याची शक्यता कमी करत नाही तर हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी प्रकृतीसह इतर अनेक आरोग्य समस्या देखील कमी करते.
- सोया कमी खा. लोकप्रिय घटक अस्वास्थ्यकर नसावा, परंतु तो विवादास्पद आहे, विशेषतः जेव्हा आपण थायरॉईड आरोग्याचा विचार करतो.
- तुमच्या थायरॉईड ग्रंथीला किरणोत्सर्गापासून वाचवण्यासाठी एक्स-रे दरम्यान थायरॉईड कॉलरसाठी विचारा.
- सेलेनियम पूरक विचार करा. सेलेनियम हे विशिष्ट प्रथिनांमध्ये आढळणारे एक पोषक तत्व आहे, आणि तुमची थायरॉईड ग्रंथी निरोगी ठेवण्यात त्याची महत्त्वपूर्ण भूमिका आहे. जर तुमचा आहार निरोगी असेल तर तुम्ही आधीच पुरेसे सेलेनियम घेत आहात. तरीही, तुमची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी आणि हायपोथायरॉईडीझमची लक्षणे कमी करण्यासाठी तुम्ही सेलेनियमचे सेवन वाढविण्याचा विचार करू शकता.
- तुमच्या डॉक्टरांना नियमित भेट द्या. नियमित तपासणी केवळ तुमच्या आरोग्यासाठीच नाही तर थायरॉईडच्या आरोग्यासाठीही चांगली असते.
थायरॉईड समस्यांचे निदान Diagnosis of Thyroid Problems in Marathi
हायपरथायरॉईडीझम
हायपरथायरॉईडीझमचे वेळेवर निदान केल्यास उपचारात मदत होऊ शकते. त्याच्या उपचारात, सर्वप्रथम रुग्णाला विचारले जाते की त्याच्या कुटुंबातील कोणाला थायरॉईड आहे की नाही. यानंतर मानेच्या भागाची तपासणी केली जाते. हायपरथायरॉईडीझमचे निदान खालील प्रकारे केले जाऊ शकते:
- रक्त तपासणी: TSH, T3 आणि T4 पातळी तपासणे
- थायरॉईड ग्रंथीद्वारे आयोडीनच्या वापराचे न्यूक्लियर इमेजिंग
- ग्रंथीवरील असामान्य गाठीची बायोप्सी
- डोळा चाचणी
हायपोथायरॉईडीझम
हायपोथायरॉईडीझमचे निदान लक्षणांच्या आधारे केले जाते. थायरॉईड हार्मोन्सची पातळी शोधण्यासाठी वैद्यकीय चाचण्या आणि चाचण्या देखील केल्या जातात. त्याच्या तपासणीमध्ये अनुवांशिक घटक देखील महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात. हायपोथायरॉईडीझमचे निदान खालील प्रकारे केले जाऊ शकते:
- रक्त तपासणी: TSH, T3 आणि T4 पातळी तपासणे
- थायरॉईड ग्रंथीचा अल्ट्रासाऊंड
थायरॉईडरोग बरा करण्यासाठी योगा Yoga for Thyroid Disease in Marathi
थायरॉईडवर उपचार करण्यासाठी तुम्ही योगा देखील करू शकता, त्याचे भरपूर फायदे आहे :-
- प्राणायाम
- सूर्य नमस्कार
- पवनमुक्तासन
- सर्वांगासन
- उष्ट्रासन
- हलासन
- मत्स्यासन
- भुजंगासन
थायरॉईड रोग उपचार thyroid disease treatment options in Marathi
थायरॉईड रोग हायपोथायरॉईडीझम आणि हायपरथायरॉईडीझम म्हणून होऊ शकतो, त्यासाठी दोन भिन्न उपचार पर्याय आहेत.
लक्षात ठेवा की थायरॉईड रोग हा आयुष्यभर टिकणारा आजार आहे, परंतु काळजीपूर्वक व्यवस्थापन केल्यास, एखादी व्यक्ती निरोगी आणि सामान्य जीवन जगू शकते.
- हायपोथायरॉईडीझम अधिक सामान्य आहे, आणि त्यावर लेव्होथायरॉक्सिन, एक कृत्रिम संप्रेरक जो तुमच्या थायरॉईड संप्रेरकाच्या उत्पादनास पूरक आहे, सह उपचार केला जाऊ शकतो.
- हायपरथायरॉईडीझम दुर्मिळ आणि उपचार करणे अधिक आव्हानात्मक आहे. अतिरिक्त संप्रेरक उत्पादन रोखण्यासाठी काळजीपूर्वक औषधोपचार आवश्यक आहे आणि ग्रंथी अक्षम करण्यासाठी रेडिओथेरपी आवश्यक असू शकते. कधीकधी थायरॉईड शस्त्रक्रिया आवश्यक असते.तुम्हाला थायरॉईडचा कोणताही आजार असेल, तुम्ही तुमच्या डॉक्टरांशी उपचारांविषयी चर्चा कराल, जे तुम्हाला नेमके कोणते उपचार आवश्यक आहेत हे ठरवतील.
- औषधांव्यतिरिक्त, जीवनशैलीत काही बदल करून थायरॉईड डाएट प्लॅन अवलंबुन थायरॉईड ग्रंथीच्या कार्यावरही लक्ष ठेवता येते. नियमित आरोग्य तपासणी, धूम्रपान सोडणे आणि योगाभ्यास केल्याने थायरॉईड समस्यांवर नियंत्रण ठेवता येते. जीवनसत्त्वे, प्रथिने, कॅल्शियम, आयोडीन आणि मॅग्नेशियम समृद्ध संतुलित आहार देखील हायपरथायरॉईडीझमच्या लक्षणांपासून मुक्त होण्यास आणि संपूर्ण आरोग्य सुधारण्यास मदत करू शकतो.
- हायपोथायरॉईडीझमसाठी नियमित थायरॉक्सिन सप्लिमेंट्स हा सर्वात सामान्य उपचार आहे. उपचार सुरू झाल्यानंतर नियमित रक्त चाचण्या केल्या पाहिजेत जेणेकरून रक्तातील हार्मोनच्या पातळीनुसार डोस बदलता येईल. आयुर्वेदामध्ये हायपोथायरॉईडीझमवर उपचार करण्यासाठी अनेक औषधी वनस्पती वापरल्या जातात. हायपोथायरॉईडीझमच्या उपचारांसाठी तुम्ही तुमच्या डॉक्टरांशी आयुर्वेदिक औषधांच्या डोस आणि वापराबद्दल बोलू शकता.